Ben Wilson, Czarna Owca 2022 r. Przeł. Tomasz Wyżyński
Procesy urbanizacyjne, czyli koncentrowanie się ludzi w miastach, to jeden z trendów, który w istotny sposób oddziałuje na partnerstwa biorące udział w projekcie CWD. Czasem prowadzi do depopulacji, innym razem zmienia oblicze miejskich obszarów funkcjonalnych. Wydaje się również, że to zjawisko, które pojawia się nagle. Wskaźnik urbanizacji w poszczególnych państwach niekiedy przyśpiesza, innym razem zwalnia. W Polsce mieszkańców miast jest już więcej niż osób mieszkających na obszarach wiejskich. Jeszcze więcej jest tych, które żyją w bezpośrednich związkach z miastami.
Co oznacza dla nas (i polityki rozwoju) zjawisko tworzenia się nowych, dużych organizmów miejskich? Wielostronny i pomysłowy opis tego zjawiska daje Ben Wilson w pracy Metropolis, która ukazała się w po polsku w tym roku, nakładem wydawnictwa Czarna Owca (wydanie oryginalne z 2020 r.). Wilson, historyk zajmujący się pisaniem popularnych opracowań dotyczących współczesności, poświęca tym razem uwagę zjawisku, które przewija się w tle jego innych książek: miastom i ich wpływowi na ludzkość i to, co ją otacza. Autor pisze między innymi tak:
Historia urbanizacji to w dużej mierze dzieje przystosowania się ludzi do zmieniającego się środowiska, a także adaptacji środowiska dokonywanej przez ludzi, by zaspokajać własne potrzeby. [s. 33]
Tę myśl przedstawia na przykładach rozciągniętych w czasie: od samych początków tworzenia pierwszych miast na bliskim wschodzie kilka tysięcy lat temu, po teraźniejszość i przyszłość – rozwijające się gwałtownie miasta środkowej Afryki czy Ameryki. Bez względu jednak na opisywane czasy autor podkreśla wpływ zjawisk klimatycznych na przebieg procesu urbanizacji, kształt miast i stosunków jakie w nich panują.
Książka to 14 rozdziałów opisujących łącznie 20 miast. Błyskotliwe eseje pokazują rozwój i upadek poszczególnych metropolii. Czasem, jak w polskim wątku książki, jest to wręcz obraz zmartwychwstania miasta w oparciu o wolę mieszkańców, ale także władz. Za przykład służy tu autorowi zburzona w czasie II wojny światowej Warszawa. W niektórych przypadkach, Wilson wskazuje na bliźniacze losy miast, wynikające z globalnego wymiaru kształtujących je procesów. Zwraca uwagę, że działo się to nawet wówczas, gdy nikt jeszcze nie myślał o pojęciach takich jak „globalizacja”.
Książka jest de facto o urbanizacji i procesach z nią związanych, ale rozumianej jako adaptacja do zmiany. Dlatego jest tak ważna współcześnie dla wszystkich, którzy odpowiadają za kształt lokalnej i regionalnej polityki rozwoju. Kształt miast, miejscowości, układ przestrzenny i powiązania funkcjonalne oparte są dziś na szczegółowych analizach ekonomicznych, badaniach społecznych, studiach przestrzennych i modelowaniu różnorodnych zjawisk kształtujących codzienność osób mieszkających na danym terytorium. Takie podejście to nauka z kilku tysięcy lat rozwoju struktury osadniczej, efekt przypatrywania się ustrojom politycznym i systemom społecznym. Ben Wilson śledzi ludzką naturę i bada znaczenie, jakie dla jej pielęgnowania miały te różnorodne osiągnięcia. Od cegieł z suszonej na słońcu gliny i Eposu o Gilgameszu, przez obróbkę brązu i rozwój antycznych Aten, zniszczenie i odbudowę Warszawy, aż po aktualne wyzwania społeczne, urbanistyczne i technologiczne we współczesnym Lagos. To przystępnie napisane opracowanie będzie inspiracją dla wszystkich wspólnot lokalnych – bez względu na liczbę mieszkańców.