Co czeka świat w przyszłości? Czy kryzysy są nieuniknione? A jeśli się już pojawią, to jak odpowiedzieć na pytanie: co dalej?
Pytania te stawia Jared Diamond w swojej pracy „Kryzysy. Punkty zwrotne dla krajów w okresie przemian”. Odpowiedzi autora nie są oczywiście jednoznaczne. Zanim ich jednak udziela, przeprowadza czytelnika przez szereg historycznych wyzwań, z jakimi mierzyły się różnorodne społeczeństwa i narody. Od budowania jednoczącej się, walczącej o wolność i skonstruowanie państwowej tożsamości Indonezji, przez rozliczające się ze swoją przeszłością i koniecznością szybkiej odbudowy powojenne Niemcy, po konfrontowanie się z wyzwaniami stojącymi przed Japonią i Australią. Z przykładów bliższych europejskiej perspektywie, autor sięga także po wnioski, jakie Finlandia wyciągnęła ze swojej obrony przez napaścią ZSRR. W tym przydatne podczas ostatniej pandemii COVID-19 nawyki państwa z jego instytucjami, aby utrzymywać adekwatne poziomy zapasów różnorodnych zasobów – tak pszenicy i ropy naftowej, jak i maseczek czy odzieży ochronnej.
Tym co spaja wszystkie omawiane przez autora przykłady, jest ambicja usystematyzowania sposobów, w jaki ludzie reagują na kryzys, ale też odkrycia natury sytuacji kryzysowej. Jako pomoc w tym zadaniu, Diamond uznał odniesienie się do metod wypracowanych w radzeniu sobie z indywidualnymi kryzysami psychicznymi. Opisuje to szczegółowo, wymieniając 12 czynników, które z historii pojedynczej osoby przełożone na skalę całej wspólnoty, okazują się łatwe do odnalezienia w przytaczanych przez autora przykładach państw i narodów. W kontekście CWD i pracy w samorządzie terytorialnym warto wspomnieć o kilku z nich.
Kluczowe jest nazwanie wspólnego wyzwania (opisu sytuacji kryzysowej) przez wszystkich dotkniętych daną sprawą. Powtarzającym się w kilku obszarach jest także wątek odpowiedzialności: tej, którą muszą brać na siebie liderzy i liderki, ale też i całe społeczności – nie zrzucając winy na innych, tylko poszukując takich obszarów, w których możliwe jest jakiekolwiek działanie zaradcze. Ważną lekcją jest tutaj konieczność uznania, że nawet gdy kto inny spowodował kryzys, zawsze jest coś, co możemy zrobić by przynajmniej łagodzić jego skutki.
Wszystkich mierzących się z wyzwaniami pracy w samorządach w 2023 roku należy namawiać do przeczytania „Kryzysów”, a przede wszystkim do dyskutowania o wnioskach płynących z tej książki. Została ona napisana bardzo wartko i w sposób sprzyjający lekturze podczas zbliżającej się świąteczno-noworocznej przerwy. „Kryzysy” to książka pisana z perspektywy planety i ludzkości. Autor podaje przykłady wyzwań i rozwiązań globalnych. Jak ma się to do doświadczeń osób tworzących partnerstwa terytorialne? To przede wszystkim refleksja o mechanizmie rodzenia się i rozwiązywania kryzysów, ale też wspólnoty odpowiedzialności za nasze wspólne losy. I poszukiwania największej możliwej części wyzwania, którą my lub nasza wspólnota może unieść, aby przetrwali wszyscy.
Jared Diamond, Kryzysy. Punkty zwrotne dla krajów w okresie przemian, Zysk i S-ka, Poznań 2021 r. Wyd. I, tłum. Tomasz Bieroń