Związek (forma instytucjonalna)

Jedna z form instytucjonalnych publicznoprawnych regulowanych ustawami samorządowymi. Polega na współpracy JST w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych bądź wspólnej obsługi wynikającej z art. 10a ustawy o samorządzie gminnym. 

Dla tej formy ustawodawca przewidział formę związku międzygminnego, związku powiatów lub związku powiatowo-gminnego. Należy zaznaczyć, iż w ramach związku powstaje odrębny podmiot posiadający osobowość prawną. Związek wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, natomiast prawa i obowiązki gmin i/lub powiatów członków, związane z wykonywaniem zadań przekazanych związkowi, przechodzą na niego z dniem ogłoszenia jego statutu w dzienniku wojewódzkim. Cechą szczególną powyższej formy instytucjonalnej jest także możliwość stanowienia prawa.

Procedura tworzenia związku jest złożona, wymagająca nierzadko kilku miesięcy na jej ukończenie, począwszy od działań negocjacyjnych, a skończywszy na ogłoszeniu statutu w dzienniku wojewódzkim. Ponadto w czasie powstawania związku realizowane są działania pomiędzy różnymi podmiotami administracji publicznej. Przed kwestiami formalno-prawnymi gminy spotykają się, by negocjować utworzenie związku międzygminnego, a następnie zainteresowane JST (bądź w przypadku projektu CWD Rada Partnerstwa) podejmują odpowiednią uchwałę. W kolejnym etapie opracowywany i uzgadniany z wojewodą jest projekt statutu (termin 30 dnia na zajęcie stanowiska przez wojewodę). W momencie, kiedy jest on gotowy i zaakceptowany gminy podejmują uchwałę o uformowaniu i przyjęciu statutu i informują wojewodę o podjętych działaniach. Następnie zgłoszenie rejestracji związku przekazane jest przez wojewodę do organu rejestrującego (w terminie 30 dni od dnia otrzymania od wójta informacji; w przypadku informacji o utworzeniu związku niespełniających wymagań wójt przekazujący wcześniej informacje, ma 7 dni na uzupełnienie braków i wprowadzenie wymaganych zmian). W terminie 14 dni od otrzymania zgłoszenia związek zostaje wpisany do rejestru. Następnie powiadamiany jest wojewoda, regionalna izba obrachunkowa oraz odpowiednio wójt/burmistrz/prezydent miasta lub starosta (którzy powiadamiali wojewodę o utworzeniu związku) o dokonaniu wpisu w rejestrze związków przez organ prowadzący rejestr (w terminie 7 dni). Ostatnim działaniem jest ogłoszenie statutu związku przez wojewodę, po otrzymaniu zawiadomienia o dokonaniu wpisu w rejestrze związków (w terminie 14 dni). Dzień wydania Wojewódzkiego Dziennika Urzędowego jest dniem ogłoszenia statutu tj. związek nabywa osobowość prawną i może realizować swoje prawa i obowiązki. Powyższe pokazuje, jak długi jest proces zawierania związku biorąc pod uwagę określone terminy, jakie obowiązują poszczególne podmioty realizujące zadania związane z utworzeniem związku. Z przedstawionych procedur wynika, iż powstawanie związku międzygminnego może trwać około 3 miesiące, a nawet dłużej biorąc pod uwagę czas trwania negocjacji, czy etap podejmowania . 

Akty prawne dotyczące tworzenia związków międzygminnych/powiatowo-gminnych/powiatów:

• Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. – CWD
• Ustawa o samorządzie powiatowym z dnia 5 czerwca 1998 r. – CWD
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 grudnia 2015 r. w sprawie rejestru związków międzygminnych oraz ogłaszania statutów związków i ich zmian – CWD
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i administracji z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie rejestru związków powiatowo-gminnych oraz ogłaszania statutów związków i ich zmian – CWD
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 grudnia 2015 r. w sprawie rejestru związków powiatów oraz ogłaszania statutów związków i ich zmian – CWD

Wzory poszczególnych dokumentów odnośnie do związku międzygminnego:

• Zgłoszenie w sprawie rejestracji związku międzygminnego – CWD
• Zgłoszenie w sprawie wykreślenia związku międzygminnego z rejestru związków międzygminnych – CWD
• Zgłoszenie w sprawie zmiany statutu związku międzygminnego – CWD

Dla związku powiatowo-gminnego:

• Zgłoszenie w sprawie rejestracji związku powiatowo-gminnego – CWD
• Zgłoszenie w sprawie wykreślenia związku powiatowo-gminnego z rejestru związków powiatowo-gminnych – CWD
• Zgłoszenie w sprawie zmiany statutu związku powiatowo-gminnego – CWD

Dla związku powiatów:

• Zgłoszenie w sprawie rejestracji związku powiatów – CWD
• Zgłoszenie w sprawie wykreślenia związku powiatów z rejestru związków powiatów – CWD
• Zgłoszenie w sprawie zmiany statutu związku powiatów – CWD

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji prowadzi także wykazy określonych wyżej kategorii związków:

• Wykaz związków międzygminnych – CWD
• Wykaz związków powiatowo-gminnych – CWD
• Wykaz związków powiatów – CWD